Сәлеметсіз бе?! Жиберген мәліметтеріңіз үшін көп рахмет!!! Коп көмегі тиді. Маған енді, Оңтүстік Қазақстанның басқа аудандарында, мыс., Бәйдібек ауданында - Домалақ ана кесенесі, Ақмешіт әулие үңгірі, Созақ ауд., Қазығұрт ауданында және т.б. аудандарда орналасқан мәдени-култті ескерткіштер жайында мағлұматтар керек. Бар болса,қысқаша мақалалар болса да, болады. Алдын-ала рахмет!!!)
Жауап көрсету
Жауапты жасыру
2016-03-01
Қайырлы күн, оқырман. Сіздің жіберген сұрағыңызға байланысты табылған материалдарды жіберіп отырмыз, қосымша электронды поштаңызға салып жібереміз.
Ақмешіт әулие үңгірі – Оңтүстік Қазақстан облысы Бәйдібек ауданында орналасқан. Әктасты жыныстар қабатында пайда болған ойық жарқабақ үңгір.зындығы 254, ені 65, биіктігі 25 м. Жарқабақ саңылауларынан мезгіл-мезгіл су тамып тұрады. Ішінен қарағанда ернеуі киіз үйдің шаңырағы секілді көрінеді. Ел арасында бір кездері онда бір әулие әулетімен киіз үй тігіп, сатымен шығып-түсіп жүрген деген де аңыз айтылады. Үңгірге перзент көрмеген кейбір ерлі-зайыптылар, ауру адамдар әлі күнге дейін түнеп, мінәжат етеді.
Домалақ ана Шын есімі Нұрила – есімі ел ұранына айналған абыз аналардың бірі. Түркістандық Мақтым Ағзам қожаның немересі. Ол 1378 ж Түркістан қаласында өмірге келген. Атасы Мақтым Ағзамның өсиетімен Домалақ ана он тоғыз жасында (1397) Бәйдібек биге тұрмысқа шығады. Ел ішіндегі деректерге қарағанда, оған «Дихнат мама» деген атауды түп тегі түрікпен Қара Хайдар деген кісі қойған. «Дихнат мама» – парсы сөзі. Қазақ тілінде «Әулие ана» деген мағына береді. «Дихнат мама» сөзі уақыт өте келе дыбыстық өзгерістерге ұшырап, «Домалақ анаға» айналған. Одан тараған ұрпақтарының бәрі де білімімен, ақылымен ерекшеленіп, ел билеген. Жарықшақ деген ұлы Жетісу өлкесінің ұлысбегі болған.1429 ж. Уәйіс хан қайтыс болып, әке тағына ұлы Есенбұға отырады. Сол күннен бастап Жарықшақ Есенбұға ханның бас уәзірі болады. Домалақ ана өмірінің соңғы жылдары Ташкент қаласында өтеді. Алайда ері Бәйдібектің түсінде берген аяны бойынша, өздерінің ескі қонысы Қаратауға барып тұруға қамданып, жол шегеді. 1456 жылдың жиырма сегізінші мамырында көш Балабөген өзенінің жағасына жеткен кезде Домалақ ана сол жерде намаз оқып тұрып көз жұмады. Өзінің тілегі бойынша Домалақ ана сол жазыққа жерленеді.
Домалақ ананың қадір-қасиеті ерте-ақ танылған. Ел аузында ол кісі жөнінде аңыз-әңгіме көп. Домалақ ана қос Бөгеннің сағасындағы бір жазыққа жерленген. Айналасын көгілдір таулар қоршаған сол жазықта қазір бозарып сәулетті күмбез көрінеді. Ол – Домалақ ана кесенесі. Кесене 1957 ж. қайта жөндеуден өткізілді. Әулие ананың қасиетін қастерлеген ұрпағының ана бейітіне ағылған ізі, салған жолы ескіріп көрген емес.
1. Аймақ Ә.Домалақ ана кесенесi: [Домалақ ана кесенесiнiң тарихынан] // Егемен Қазақстан.- 1997. - 28 тамыз
2. Алшынбай А. Қасиеттi Домалақ ана рухы күзетiп шыққан түн... // Ел еркесi Аяулым.- 2006.- N 1(1).- 34-35 б.
3. Байтанов Жұмабай Домалақ ене // Президент және Халық.- 2015.- 17 шiлде (№ 29/30).- 10 б.
4. Бектемiрова Н. Домалақ ана - Нұрила // Жетiсу.- 2010. - 3 шiлде (№ 79). - 9 б.
5. Дәуiтұлы С. Домалақ ана: [VIII ғ. өмiр сүрген Домалақ-ана туралы деректер] // Егемен Қазақстан.- 1996.-20 шiлде
6. Домалақ ана: [Түркiстан өңiрiнде өмiр сүрген Домалақ ана (1378-1456 ж.ж.) туралы] / Дайын. К.Берiкболова] // Ана тiлi.- 1998.- 29 қазан(N 43).- 5 б.
7. Домалақ ана - Нұрила // Дала.- 2003.-N 3.-4-5 б.
8. Қазақтың әулие аналары; Аңызға айналған батыр қыздары: Қысқаша деректер // Ұлан.- 2001.- 6 наурыз.- 2-3 б.
9. Қазақтың дана қыздары: Домалақ ана; Зере; Ұлпан // Отан Сақшысы.- 2000.- 7 наурыз(N 11).- 6 б.
10. Қалиұлы Б.Домалақ ана: (1378-1456) // Жетiсу.- 2005. - 4 маусым. - 20 б.
11. Қалиұлы Б. Домалақ ана (1378-1456 ж.ж.) // Парасат.- 2009.- № 9.- 8-9 б.
12. Қонақбайқызы Ш. Домалақ ана: [1378-1456 жылдары өмiр сүрген] // Қазақстан әйелдерi.- 1996.- N 1.- 6-9 б.
13. Қошым-Ноғай Б. Домалақ ене // Парасат.- 2007. - N 11.- 13 б.
14. Мырзайұлы Е. Домалақ ана кесенесi қайта жаңғыртылуда // Оңтүстiк Қазақстан.- 2009. - 1 қазан. - 6 б.
15. Парманқұлов С. Ақмешiт әулиенiң тылсым үңгiрi // Егемен Қазақстан.- 2014.- 30 шiлде (№ 146).- 9 б.
Сұрағыңыз үшін рахмет, біз әрқашан көмек беруге дайынбыз.
Ізгі ниетпен, Виртуалды кітапханашы Альфия Ильясова